گفتگو| خودکفایی کشاورزی ممکن است؟ / ظرفیت کم‌‎نظیر ۹ میلیون هکتار اراضی مستعد دیم با ظرفیت تولید ۷ میلیون تن گندم

خبرگزاری تسنیم – «پرونده معجزه آبخیزداری»؛ یکی از ظرفیت های کشور برای رسیدن به امنیت غذایی و خودکفایی در تولید محصولات استراتژیک، توجه به کشت دیم با استفاده از دانش آبخیزداری است که خوشبختانه بستر بسیار مناسبی در کشور در این باره وجود دارد. لذا درباره نقش کشت دیم در تحقق امنیت غذایی و خودکفایی در محصولات استراتژیک، چگونگی جهش تولید در دیمزارها و همچنین اقتصادی بودن کشت دیم در شرایط خشکسالی، مصاحبه ای تفصیلی با دکتر خشنود علیزاده «رئیس موسسه تحقیقات کشاورزی دیم کشور» انجام دادیم. مهمترین مسائلی که وی در این مصاحبه بدان اشاره داشت به شرح زیر است:

• در حال حاضر حدود 9 میلیون هکتار اراضی مستعد برای کشت دیم در کشور وجود دارد.
• حدود 4 میلیون هکتار اراضی دیم به کشت گندم اختصاص دارد که بطور متوسط در هر هکتار 1.3 تن تولید داشته ایم.
• بخش بسیار ناچیزی از دیمزارهای کشور به دانه های روغنی و گیاهان علوفه ای اختصاص دارد.
• طبق برنامه جهش تولید قرار است یک میلیون هکتار از اراضی مستعد دیم کشور به گیاهان روغنی و یک میلیون هکتار نیز به گیاهان علوفه ای اختصاص یابد.
• کشت دیم در شرایط خشکسالی قطعا اقتصادی و پایدار خواهد بود.
• استفاده از ارقام اصلاح شده بذر و نیز استفاده از دستورالعمل های فنی دو شرط اقتصادی بودن و پایداری کشت دیم در شرایط خشکسالی است.
• کشور در زمینه تولید بذرهای غلات و حبوبات کاملا خودکفا است و نیازی به وارادت نیست.

تسنیم: یکی از ظرفیت های جهش تولید در بخش کشاورزی و رسیدن به خودکفایی در محصولات استراتژیک، کشت دیم است؛ لطفا به عنوان اولین سوال بفرمایید چند هکتار اراضی مستعد کشت دیم در کشور وجود دارد؟

علیزاده: در کشور حدود 9 میلیون هکتار اراضی مستعد کشت دیم در کشور وجود دارد که حدود 5.700.000 هکتار در کشور زیر کشت دیم است و حدود 3 میلیون هکتار نیز تحت آیش است. محصولاتی که در این دیمزارها کشت می شود عبارت است از: غلات شامل گندم و جو، حبوبات شامل نخود و عدس و بخش کوچکی نیز به گیاهان علوفه ای که حدود 56 هزار هکتار به این نوع گیاهان اختصاص دارد و سطح کمی نیز به دانه های روغنی مثل کلزا و گلرنگ اختصاص دارد. البته باید دقت شود در کشت دیم اصل تناوب رعایت شود و گرنه در برابر خشکسالی ها و شرایط تغییر اقلیم با مشکل مواجه خواهیم شد؛ چون زمین ها فرسوده می شوند و به تدریج توان کشت را از دست می دهند و این جور نیست با کود و سموم شیمیایی زمین بتوان زمین را آماده برای کشت کرد. البته هم از نظر سطح زیر کشت و هم به لحاظ بهره وری در شرایطی خوبی هستیم و می توانیم سطح بهره وری و سطح کشت را ارتقا دهیم.

تسنیم: میزان اراضی زیر کشت گندم در کشور چقدر است؟

علیزاده: طبق آمار سال 1398، حدود 3 میلیون و 900 هزار هکتار در کشور تحت کشت گندم دیم است که این میزان می تواند تا 4.5 میلیون هکتار افزایش یابد و در کنار کشت گندم، کشت جو دیم نیز مورد توجه بوده است در حال حاضر 900 هزار هکتار تحت کشت جو دیم است و این میزان می تواند تا 1 میلیون و400 هزار هکتار افزایش یابد.

تسنیم: میزان تولید گندم دیم در هر هکتار چقدر بوده است؟

علیزاده: تولید گندم دیم طبق آمار سال 1398،  به طور متوسط در هر هکتار 1.300 تن بوده است که این میزان تولید با ارتقای بهره وری می تواند به 1.700 تن برسد که این ارتقای بهره وری به راحتی قابل دستیابی است. البته سطح کشت حبوبات دیم نیز 550 هزار هکتار است و متوسط تولید در هکتار حبوبات 500 کیلو است که این میزان نیز از 700 تا 1000 کیلو قابل ارتقاء است و این مساله مهم در مزارع الگویی و نمونه انجام شده است.

تسنیم: افزایش تولید در محصولات استراتژیک مثل گندم و جو چگونه میسر خواهد شد؟

علیزاده: به طور کلی دو راه حل مهم برای افزایش تولید در محصولات استراتژیک مثل گندم و جو وجود دارد اول استفاده از ارقام اصلاح شده بذر و دوم استفاده از بسته های فنی زراعی شامل دستورالعمل ها و مسائل فنی کشت که هر ساله به زارعین اطلاع رسانی می شود با رعایت این دو راهکار می توان میزان تولید گندم دیم را از 1.700 تن تا 2 و نیم تن در هکتار ارتقاء داد. البته این در شرایط کاملا دیم است و خوشبختانه بعضی مناطق کشور این امکان را دارند با یک یا دو بار آبیاری تکمیلی میزان تولید را حتی تا 3 تن در هکتار افزایش دهند مثلا در پای سدها یا مناطقی که قبلا کشت آبی بوده است. در مجموع می توان تولید گندم دیم را تا 7 میلیون تن در سال افزایش داد و بخش عمده ای از نیاز کشور را تأمین کرد.

تسنیم: آیا موسسه تحقیقات دیم کشور درباره باغ های دیم نیز فعالیت می کند؟

علیزاده: خیر، موسسه تحقیقات دیم کشور تنها درباره گیاهان زارعی مثل حبوبات، غلات و دانه های روغنی و علوفه دامی فعالیت های پژوهشی انجام می دهد و اخیرا تحقیقاتی درباره گیاهان دارویی نیز شروع شده است. ما بیشتر به دنبال کارهای مشترک با مراکز و موسسات دولتی و بخش خصوصی هستیم.

تسنیم: یکی از مسائل اصلی کشور، عدم تولید دانه های روغنی در داخل کشور علیرغم داشتن اراضی مستعد دیم است؛ آیا موسسه تحقیقات دیم برای جهش تولید در دانه های روغنی برنامه ای دارد؟

علیزاده: بله ما در برنامه جهش تولید در محصولات دیم در نظر داریم سطح زیر کشت دانه های روغنی را به یک میلیون هکتار برسانیم. در حال حاضر میزان زیر کشت دانه های روغنی در کشور خیلی ناچیز است شاید حدود 100-150 هزار هکتار زیر کشت دیم دانه های روغنی باشد.

تسنیم: برای علوفه دامی که بهمراه دانه های روغنی، بخش عمده ای از ارز کشور برای تهیه آن از کشور خارج می شود، برنامه ای دارید؟

علیزاده: برای علوفه دامی نیز هدفگذاری شده است سطح زیر کشت به یک میلیون هکتار افزایش یابد و اگر این برنامه ها و هدفگذاری ها تحقق یابد رسیدن به الگوی کشت نیز قابل دسترس خواهد بود. البته وزارت جهاد کشاورزی حمایت های خوبی در قالب کشت قراردادی برای تولیدات دیم در برنامه خود قرار داده است که در این باره قدم های خیلی خوبی برداشته شده است.

تسنیم: آیا با وجود خشکسالی های اخیر و چالش کمبود آب در کشور، کشت دیم اقتصادی و پایدار خواهد بود یا خیر؟

علیزاده: این سوال بسیار مهمی است. کشور ایران در منطقه خشک و نیمه خشک واقع شده است و سالانه افزایش تبخیر و افزایش دما را داریم ولی با اطمینان می گویم علیرغم شرایط موجود و کمبود آب، کشت دیم کاملا اقتصادی و پایدار است به شرطی که بتوانیم از ارقام اصلاح شده و دستورالعمل های فنی که توسط موسسه تحقیقات دیم به کشاورزان ابلاغ می شود مورد استفاده واقع شود. دستورالعمل های فنی شامل عملیات خاک ورزی، تراکم مناسب کشت، عمق مناسب کشت، مبارزه با علف های هرز و غیره است و قطعا چنانچه این دو مساله رعایت شود می توان شاهد تولید اقتصادی و پایدار محصولات دیم باشیم.

تسنیم: هزینه های تولید در کشت دیم چقدر است؟

علیزاده: خوشبختانه کشت دیم هزینه چندانی نمی خواهد و عمده هزینه های کشت دیم مربوط به تهیه هسته های بذری است و اگر این هسته های بذری را در اختیار زارعان قرار داده شود، حتما با استقبال زارعین روبرو خواهیم شد. الان نیز وزارت جهاد کشاورزی در اول فصل کشت قیمت این گونه بذرها را اعلام می کند تا کشاورزان بتوانند بذر مدنظر خود را تهیه کنند.

تسنیم: آیا در تأمین هسته های بذری در کشور خودکفا هستیم؟

علیزاده: بله خوشبختانه در تأمین هسته های بذری در غلات و حبوبات در کشور خودکفا هستیم و نیاز کشور به این گونه بذرها از خارج کشور صفر است و وزارت جهاد کشاورزی نیز حمایت خیلی خوبی از تولید هسته های بذری داشته است. البته مقدار کمی نیز برای ایجاد شرایط رقابتی و مقایسه بذرها به کشور وارد می شود و در بررسی هایی صورت گرفت معلوم شد بذرهای داخلی از بذرهای خارجی برتری داشته اند. همچنین در زمینه بذرهای دانه های روغنی مثل گلرنگ ممکن است در اوایل واردات بذر داشته باشیم ولی در موسسه تحقیقات دیم برنامه ای را شروع کردیم تا با ارتقای زیرساخت در طی 3 تا 4 سال این بذرها نیز در کشور تأمین شود.

تسنیم: آیا می توانیم صادرکننده هسته های بذری باشیم؟

علیزاده: کشور ما در منطقه خشک و نیمه خشک قرار گرفته است و در این شرایط چنانچه بتوانیم در تولید هسته های بذری خوداتکا باشیم هدف خیلی خوبی خواهد بود.

از وقتی که  در اختیار خبرگزاری تسنیم قرار دادید ممنون و سپاسگذاریم.

انتهای پیام/